Ποτέ δεν κολυμπάς δύο φορές στο ίδιο ποτάμι

«Πο­τέ δεν κο­λυ­μπάς δύο φο­ρές στο ίδιο Πο­τά­μι – αλ­λά βγαί­νεις πιο πλού­σι­ος σε εμπει­ρί­ες, σε ιδέ­ες, σε φί­λους».

Γι­α­τί «γί­να­νε αυτά τα κεί­με­να βι­βλίο»; Το 1994, επι­σκέ­φθη­κα μα­ζί με άλ­λους δύο φί­λους το πα­τρι­κό του ενός εξ αυτών, μια φάρ­μα στην κο­ρυ­φή ενός λό­φου σε ένα μι­κρό χω­ριό της Ουα­λί­ας. Ήταν η επο­χή που και οι τρεις γρά­φα­με τα δι­δα­κτο­ρι­κά μας. Ο πα­τέ­ρας του οικο­δε­σπό­τη μας, το βρά­δυ με­τά την pub μας είπε μι­σο-αστεία μι­σο-σο­βα­ρά: «Ο πα­τέ­ρας μου έλε­γε πως ο κά­θε άντρας [ξέ­ρω, σε­ξι­στι­κό, αλ­λά έτσι τα λέ­γα­νε οι πα­λιοί] πρέ­πει να φυ­τέ­ψει ένα δέ­ντρο, να κά­νει ένα παι­δί και να γρά­ψει ένα βι­βλίο. Εσείς αρ­χί­σα­τε και οι τρεις ανά­πο­δα». Του εξη­γή­σα­με πως το δι­δα­κτο­ρι­κό δεν με­τράει για βι­βλίο. Επει­δή από τό­τε και με­τά φύ­τε­ψα αρ­κε­τά δέ­ντρα και έκα­να δύο παι­διά, σκέ­φτη­κα πως ίσως η συλ­λο­γή κει­μέ­νων να με­τράει τε­λι­κά για βι­βλίο.

Δήλωσαν για το βιβλίο

«Το χι­ού­μορ, η καλ­λι­έρ­γεια, η γνώ­ση, η σω­φρο­σύ­νη, η λο­γι­κή, η ευθυ­κρι­σία, η καλ­λι­έ­πεια –όλα αυτά τα γνω­ρί­σμα­τα του κα­λού πο­λί­τη και κα­λού επι­στή­μο­να που επι­χει­ρη­μα­το­λο­γεί και δεν κραυ­γά­ζει– είναι εμ­φα­νή στα σύ­ντο­μα κεί­με­νά του. Όπως και η ελ­λει­πτι­κό­τη­τα στη γρα­φή, η απαί­τη­ση να προ­σπα­θή­σει ο ανα­γνώ­στης να συλ­λά­βει το νό­η­μα, να μη συ­νη­θί­ζει σε μα­ση­μέ­νες δι­α­νο­η­τι­κές τρο­φές. […] Τα χα­ρί­σμα­τα του ανα­δει­κνύ­ο­νται πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρο στα με­γα­λύ­τε­ρα κεί­με­να, στα άρ­θρα και δο­κί­μια που συ­να­πο­τε­λούν αυτό το βι­βλίο και είμαι σί­γου­ρος ότι θα τα εκτι­μή­σουν ανα­λό­γως όσοι το δι­α­βά­σουν». — Δη­μή­τρης Ψυ­χο­γι­ός (Δι­ό­δω­ρος Κυ­ψε­λι­ώ­της)

«Η αξία της συλ­λο­γής αυτής ... [είναι πως τα δι­α­δο­χι­κά κεί­με­να] ... κα­τα­γρά­φουν μια συ­ναρ­πα­στι­κή με­τα­μόρ­φω­ση: του δι­α­βο­λά­κου «συ­νη­γό­ρου του Αβαδ­δών» σε έναν σύγ­χρο­νο Φά­ουστ που όμως έχει δι­α­τη­ρή­σει μια με­φι­στο­φε­λι­κή χορ­δή, ένα κομ­μά­τι από το πνεύ­μα που φέρ­νει πά­ντα αντιρ­ρή­σεις, έχο­ντας όμως πά­ντα συ­νεί­δη­ση - όπως και ο αντι-ήρω­ας του Γκαί­τε - ότι συ­νε­χώς μα­θαί­νει». — Νί­κος Ψαρ­ρός (Κα­θη­γη­τής Φι­λο­σο­φί­ας, Λει­ψία)