Σιδερένια θέληση

Σε αυτή τη διαχρονικά επίκαιρη νουβέλα, ο σπουδαίος, κλασικός πια, Ρώσσος συγγραφέας, Νικολάι Λεσκώφ (τον οποίο θαύμαζε ο Τολστόι και προς τον οποίο αναγνώριζε μεγάλο λογοτεχνικό χρέος, ο Τσέχωφ) καταπιάνεται με το ζήτημα της ιδιοσυγκρασιακής και πολιτισμικής σύγκρουσης Ανατολής και Δύσης. Η απίθανη οίηση και η σιδερένια θέληση του Γερμανού μηχανικού Ούγκο Πεκτοράλις συγκρούεται μετωπικά με την γαϊδουρινή επιμονή και την στενοκεφαλιά του Ρώσου εργάτη Σαφρόνιτς, με αφορμή τον εκσυγχρονισμό μιας μεγάλης αγροτικής επιχείρησης σε ένα ξεχασμένο χωριό της ρωσικής επαρχίας, με ολέθρια αποτελέσματα. Καθότι, όπως περισσή σαρκαστική διάθεση υπογραμμίζει ο Λεσκώφ, η σιδερένια θέληση των Γερμανών δεν μπορεί να υπερνικήσει την αιώνια Ρωσική ψυχή.
Γραμμένη με τη μορφή της προφορικής ιστορίας, εν είδη παραμυθιού με προφορικό δίδαγμα η Σιδερένια Θέληση προσδίδει νέα τροπή στο φιλοσοφικό διήγημα του Βολταίρου, καθώς πίσω από τον προφορικό και κωμικό τόνο του παραμυθιού αναδύεται η κριτική ματιά και το στοχαστικό βάρος ενός σύγχρονου διανοητή, επιβεβαιώνοντας την πρόβλεψη του Τολστόι: «Ο Λεσκώφ είναι ένας συγγραφέας του μέλλοντος».

ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΓΡΑΨΑΝ:

Ο Γρηγόρης Μπέκος στο Βήμα για τη Σιδερένια θέληση
Σε τούτο το βιβλίο προτάσσεται μια γλαφυρή ρωσική παροιμία. «Η σκουριά τρώει το σίδερο» διαβάζουμε και, ενόσω ακόμη τελούμε υπό την επήρεια της λαϊκής σοφίας, δεν αργούμε να γίνουμε μάρτυρες μιας συνηθισμένης, για την εποχή εκείνη, διαφωνίας. Ο Κριμαϊκός Πόλεμος είχε περάσει, η ηττοπάθεια των Ρώσων ωστόσο δεν περνούσε τόσο εύκολα. Ο Φιόντορ Αφανάσιεβιτς Βότσνιεφ κρυφάκουγε κάποιους συμπατριώτες του να κουβεντιάζουν για την ακλόνητη δύναμη του γερμανικού χαρακτήρα που, αλίμονο, θα μπορούσε να αποδειχθεί απειλητικός ή και καταστροφικός για τη δική τους χώρα σε μια ενδεχόμενη σύρραξη. Ο γέρος, ο οποίος εμφανίζεται μάλλον ως ένας μετρημένος άντρας, αλλά και κάπως ενοχλημένος από τους υπερβολικούς φόβους των υπολοίπων, αποφασίζει να τους μιλήσει, επιστρατεύοντας την πείρα του, σχετικά με το τι συμβαίνει «όταν συναντιούνται το γερμανικό σίδερο με τη ρωσική ζύμη». Ενα βουνό ζύμης, τους εξηγεί, δεν το κόβουμε με τον μπαλτά, διότι το πιθανότερο είναι, κοντολογίς, να χάσουμε εκεί πέρα μέσα και τον ίδιο τον μπαλτά. Δίνει, λοιπόν, αυτό το πολύ πρακτικό παράδειγμα ώστε να βοηθήσει τους άλλους να κατανοήσουν τη βαθύτερη ουσία της αρκούντως διδακτικής ιστορίας την οποία, δίχως καθυστέρηση, προτίθεται να τους διηγηθεί.

   Γρηγόρης Μπέκος, Το Βήμα, 27.6.2021

Ανίκητος εί, ω παι
«…ούτε παινεύω τους συμπατριώτες μου ούτε τους κατακρίνω, σας λέω απλώς ότι θα υπερασπιστούν τον εαυτό τους και, είτε με την εξυπνάδα είτε με την βλακεία, δεν θα δεχτούν προσβολές, κι αν δεν κατανοείτε και σας ενδιαφέρει πως συμβαίνουν ανάλογα πράγματα, τότε έχω να σας διηγηθώ κάτι περί σιδερένιας θέλησης».
Με τα λόγια αυτά, λόγω μιας  διαφωνίας, εν μέσω ενός απογευματινού τσαγιού, οδηγούμαστε στην αφήγηση του γερο-Φιόντορ Αφανάσιεβιτς Βότσνιεφ για τη Σιδερένια Θέληση ενός Γερμανού με την παράθεση γλυκόπικρων περιστατικών, που θα φέρουν στην επιφάνεια την  ιδεολογική σύγκρουση δύο διαφορετικών  κόσμων, με την ευρεία έννοια. Ο άκρατος ιδεαλισμός ενός Γερμανού μηχανικού, του Ούγκο Πεκτοράλις και η αταλάντευτη επιμονή του σε αυτά που είτε ενδελεχώς προγραμματίζει ή απλά αναφωνεί παρουσία τρίτων (ή και όχι), θα έρθει,  μέσα από τις σελίδες του Nikolai Leskov στο βιβλίο του «Σιδερένια θέληση», σε σύγκρουση με την αδιαλλαξία και τη φαιδρότητα μιας  αγαθής ψυχής, του Ρώσου εργάτη Σαφρόνιτς.

   Γρηγόρης Δανιήλ, https://thebook.gr, 23.6.2021

Ο Νικολάι Λεσκόφ (1831-1895), παρόλο που ήταν από τους πρώτους Ρώσους λογοτέχνες που μεταφράστηκαν στα Ελληνικά στα τέλη του 19ου αιώνα, όπως μας πληροφορεί η Σόνια Ιλίνσκαγια στο βιβλίο - αναφοράς «Η ρωσική λογοτεχνία στην Ελλάδα» (Ελληνικά Γράμματα 2006), παραμένει ωστόσο ο μεγάλος «άγνωστος» στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
Ο Λεσκόφ, είναι ο πιο «Ρώσος από τους Ρώσους» συγγραφείς της κλασσικής περιόδου και μαζί με τον Αλεξάντρ Πούσκιν και τον Νικολάι Γκόγκολ, ήταν η «Αγία Τριάς» που διαμόρφωσε τη ρωσική γλώσσα, έτσι όπως αυτή μιλιέται και γράφεται εδώ και τρεις αιώνες.
Εμπορικός αντιπρόσωπος, ταξίδευε στη Ρωσία, ερχόταν σε επαφή με όλα τα κοινωνικά στρώματα, αλλά και τις διάφορες φυλές που κατοικούσαν στην αχανή χώρα, εντάσσοντας με δημιουργικότητα και φαντασία τις ντοπιολαλιές αλλά και τις ιδιαίτερες «γλώσσες» κοινωνικών ομάδων, επαγγελμάτων, συντεχνιών, στο λογοτεχνικό του έργο.
Έδινε ιδιαίτερη προσοχή στους θρύλους και τις παραδόσεις της πατρίδας του, συνδύαζε το πνευματικό με το κοσμικό στοιχείο και μας κληροδότησε καταπληκτικά έργα, τα οποίας μας βοηθούν να καταλάβουμε όχι μόνο τη λογοτεχνία, μα και την ιστορία, τη διαμόρφωση της ρωσικής αυτοσυνείδησης, τον πολιτισμό αυτής της χώρας.
Τούτων δοθέντων, η κυκλοφορία από τις εκδόσεις «Ποταμός» της νουβέλας του «Σιδερένια θέληση», ενός αντιπροσωπευτικού του έργου, αποτελεί ένα σημαντικό (σε μία εποχή που το βιβλίο δεν είναι πια στις πρώτες προτεραιότητες των ανθρώπων) αλλά και τολμηρό βήμα (να επενδύσεις χρήματα σε έναν άγνωστο συγγραφέα του παρελθόντος μίας μακρινής χώρας), το οποίο εμπλουτίζει τη βιβλιογραφία μας για τη ρωσική λογοτεχνία.
Η μετάφραση της κυρίας Ελένης Μπακοπούλου, όπως πάντα, αριστοτεχνική, αντάξια του πρωτοτύπου και προσιτή στο σημερινό αναγνώστη.
   Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, 10.6.2021

Σύγκρουση δύο κόσμων
Την απόσταση που χώριζε την «ιδιοσυγκρασία» των ανθρώπων της Δύσης από εκείνους της Ανατολής ήθελε να αναδείξει ο Νικολάι Λεσκόφ με αυτή τη νουβέλα, που εκτυλίσσεται σε μια δύσκολη εποχή για τη Ρωσία, «αμέσως μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο». Ρίχνει λοιπόν τη σατιρική ματιά του σε δύο ιδεότυπους που ενσαρκώνουν με τον σχηματικό τους τρόπο τον «γερμανικό» ορθολογισμό και τη «ρωσική» ψυχή: τον Γερμανό μηχανικό Ούγκο Πεκτοράλις και τον Ρώσο εργάτη Σαφρόνιτς. Ο πρώτος καυχιέται διαρκώς για τη «σιδερένια θέληση» που έχει (άλλωστε όλοι «οι Γερμανοί διαθέτουν σιδερένια θέληση»), και ο Λεσκόφ θέλει να περιγράψει τι συμβαίνει «όταν συναντιούνται το γερμανικό σίδερο με τη ρωσική ζύμη». Γιατί ο Πεκτοράλις δεν διανοείται ποτέ να υποχωρήσει, «θα είναι ντροπή απέναντι στο ίδιο του το έθνος. Σ’ αυτούς ισχύει τέτοιος όρος: ό,τι είπες αυτό οπωσδήποτε και θα κάνεις», ενώ οι Ρώσοι τα βλέπουν με φρίκη όλα αυτά: «να μη δώσει ο Θεός τέτοια θέληση, ιδίως σε μας τους Ρώσους· θα μας συνθλίψει».

   Κώστας Αθανασίου, www.epohi.gr, 6.6.2021

Nikolai Leskov, Σιδερένια θέληση
Ο συγγραφέας της Λαίδης Μάκβεθ του Μτσενσκ Νικολάι Λεσκόφ ανήκει σε εκείνη την γενιά των κορυφαίων και επιφανών Ρώσων συγγραφέων και μπορεί και στέκεται επάξια ανάμεσα σε συγγραφείς που ταυτίζονται με την ιστορία της λογοτεχνίας όπως ο Τολστόι, ο Πούσκιν, ο Ντοστογιέφσκι. Και το δικό του διαμέτρημα δεν υπολείπεται σε τίποτα, είναι ένας αριστουργηματικός δεξιοτέχνης του λόγου μέσα από ιστορίες όπως αυτή που έχουμε την τύχη να διαβάζουμε εδώ μέσα από την εξαιρετική μετάφραση της Ελένης Μπακοπούλου που δίνει στην ελληνική μετάφραση τη ζωντάνια που χρειάζεται. Ο Λεσκόφ, με τον δικό του μοναδικό τρόπο και με έναν πολλές φορές αιχμηρό λόγο, αναδεικνύει αυτό που ο Ντοστογιέφσκι ονόμαζε ρωσική ψυχή. Επιστρατεύει μία αφηγηματική ορμή που παρασέρνει τα πάντα στο διάβα της και αφηγείται στον αναγνώστη την πάλη μεταξύ του Γερμανού και του Ρώσου σε μία μάχη που θυμίζει μαραθώνια μονομαχία σαν αυτή που περιέγραψε ο Τσέχοφ στο δικό του έργο.

   Γιάννης Αντωνιάδης, www.bookfeed.gr, 19.5.2021

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΛΕΞΕΩΝ ΜΕ ΤΗ “ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ ΘΕΛΗΣΗ” ΤΟΥ ΛΕΣΚΟΦ
Κι  όμως νομίζεις ότι γράφτηκε σήμερα. Ακόμα κι η ανάγνωση ενός αποσπάσματος αρκεί για να τοποθετήσεις το έργο του Νικολάϊ Λεσκόφ (1831-1895) στον παρόντα χρόνο. Τελικά, δεν διαψεύστηκε  ο Τολστόι που, όταν πέθανε ο Λεσκόφ, μίλησε «για έναν συγγραφέα του μέλλοντος.»
Ο λόγος για το συγγραφέα της νουβέλας «Σιδερένια θέληση» που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ποταμός (μετ. Ελένη Μπακοπούλου). Η έκδοση αποτελεί εξαίρετο δείγμα γραφής για ουσιαστική γνωριμία μ΄ έναν από τους λιγότερους γνωστούς, μέχρι πρότινος, Ρώσους συγγραφείς στη Δύση, καθιερωμένο στη χώρα του, σήμερα, ως «ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της Ρωσίας»,  ως “ η πεμπτουσία των Ρώσων  συγγραφέων» και ως “ο κορυφαίος συγγραφέας του 19ου αιώνα” σύμφωνα με τον Α. Τσέχωφ (11860-1904) ο οποίος υιοθέτησε πολλά στοιχεία της λογοτεχνικής μεθόδου του Λεσκόφ.

   Ελένη Γαλάνη, https://www.anyteart.com, 20.4.2021