Ο Φίλος

Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας ΗΠΑ 2018

Μετά τον απροσδόκητο θάνατο του καλύτερου φίλου και μέντορά της μια συγγραφέας βρίσκεται να φροντίζει, προς μεγάλη της δυσαρέσκεια, τον αγαπημένο του σκύλο, έναν μολοσσό. Τραυματισμένος από την απροσδόκητη εξαφάνιση του αφεντικού του, ο σκύλος κάνει και τη δική της θλίψη ακόμα μεγαλύτερη. Η συμπεριφορά της αλλάζει, οι φίλοι της ανησυχούν, ὁ σπιτονοικοκύρης της απειλεί να της κάνει έξωση. Εκείνη με τον καιρό δένεται περισσότερο με το θλιμμένο ζώο και του αφοσιώνεται, προσπαθεί μάλιστα να κατανοήσει τα συναισθήματά του. Ωστόσο, η ιστορία έχει και τις ανατροπές της…

Ένα «πανέμορφο βιβλίο για τον θάνατο, το πένθος, την τέχνη και την αγάπη» (Wall Street Journal). Ο Φίλος είναι το πρώτο βιβλίο της Αμερικανίδας Σίγκριντ Νιούνεζ (γενν. 1951) που μεταφράζεται στα ελληνικά. Για το βιβλίο αυτό τιμήθηκε με το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας ΗΠΑ το 2018.

Είπε η Sigrid Nunez:

Πιστεύω ότι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να μετριάσουμε το πένθος είναι όταν μπορούμε να εκδηλώσουμε το ενδιαφέρον και τη στοργή μας για ένα άλλο ζωντανό πλάσμα. Στη συγκεκριμένη ιστορία, η αφηγήτρια μετά τον θάνατο του φίλου της δεν φαίνεται να επικοινωνεί πολύ καλά με τους άλλους ανθρώπους, δεν κατανοεί τους λόγους που αυτοκτόνησε και έτσι, όταν εμφανίζεται ο σκύλος, εμφανίζεται γι’ αυτή μια ευκαιρία να επικεντρώσει την προσοχή της κάπου. Την ίδια στιγμή, επειδή ο σκύλος επίσης πενθεί, η αφηγήτρια προσπαθεί να τον παρηγορήσει και καταλήγουν να βοηθάνε ο ένας τον άλλον. 
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Κοντόκωστα, Καθημερινή της Κυριακής

Έγραψαν για το βιβλίο:

Γραμμένο με τον αιχμηρό και αδιόρατα ειρωνικό τρόπο της πρόζας της Τζόαν Ντίντιον, η οποία κατά κάποιον τρόπο υπήρξε, εκτός από φίλη, και πνευματικός μέντορας της Σίγκριντ Νιούνεζ, το βιβλίο δεν εισέπραξε τυχαία επαίνους, προκαλώντας άπειρες συζητήσεις μεταξύ των ομοτέχνων. Αφορμή, άλλωστε, για τη συγγραφή του Φίλου, όπως ακριβώς και για δύο κεντρικά βιβλία της Ντίντιον, είναι το πένθος, αφού η συγγραφέας-πρωταγωνίστρια υποτίθεται ότι ξεκινά να γράφει ύστερα από την αυτοκτονία του καλύτερού της φίλου, κρυφού καταφανώς έρωτα και εραστή για μια βραδιά, γοητευτικού καθηγητή και επίσης συγγραφέα, στον οποίο απευθύνεται σε δεύτερο πρόσωπο, ταυτίζοντας έτσι την αφήγηση με την προσωπική εξομολόγηση. 
Τίνα Μανδηλαρά, LIFO

Έχουμε μπροστά μας μια δυνατή ιστορία γεμάτη συναισθήματα που δεν εκτρέπεται σε μελοδραματισμούς. […] Χαμηλόφωνο και υπαινικτικό ύφος, χωρίς περιττούς συναισθηματισμούς και με πολύ χιούμορ που διαπερνάει απ’ άκρη σ’ άκρη τις σελίδες του, ο Φίλος είναι ένα γράμμα, μια στοχαστική εξομολόγηση προς έναν αγαπημένο άνθρωπο που χάθηκε για πάντα, αλλά και ένας ύμνος για τη ζωή και την αναζήτηση της ευτυχίας. 
Άγης Αθανασιάδης, Βιβλιοδρόμιο, Τα Νέα 

Η Νιούνεζ παρουσιάζει την εσωτερική ζωή της ηρωίδας της, τις σκέψεις, τις αναμνήσεις, τις προσδοκίες αλλά κυρίως τη θλίψη και την παράλυση μπροστά στο τελεσίδικο του θανάτου, με εξαιρετικό παλμό, με μεγάλη ακρίβεια, με άγρυπνη ματιά, μα κυρίως με διάθεση να την παρηγορήσει, να της δώσει και πάλι λόγους και τρόπους να ζει. […] Ο θάνατος είναι σκληρός. Ας καθυστερήσει. 
Ζωή Καραμήτρου, Η Καθημερινή της Κυριακής 
  
Η Νιούνεζ, μετεωριζόμενη ανάμεσα στο δοκίμιο, στη δημοσιογραφία και στην επινόηση, υφαίνει αριστοτεχνικά τη θραυσματική και φυγόκεντρη πλοκή του μυθιστορήματός της (στην απόλαυση του οποίου συμβάλλει και η ανάγλυφη μετάφραση του Γ. Λαμπράκου), υπονομεύοντας εντέλει τα όρια αυτομυθοπλασίας/αυτοβιογραφίας. Η απεύθυνση σε δεύτερο πρόσωπο προς τον αυτόχειρα φίλο, ο εσωτερικός μονόλογος, η μνημονική αφήγηση, η αέναη κίνηση ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν, αλλά και το μέλλον, οι κειμενικοί και ψυχικοί εγκιβωτισμοί, η γραφή μέσα στη γραφή προσδίδουν υλικότητα στον νεκρό, αναζητώντας διέξοδο στον κυκεώνα του πένθους της ηρωίδας και στο αξεδιάλυτο μυστήριο του θανάτου και της γραφής.
Δέσποινα Παπαστάθη, Ανοιχτό Βιβλίο, Εφημερίδα των Συντακτών 
 
Η Νιούνεζ παράγει σπουδαία, θαρραλέα και μεγάλη λογοτεχνία για το πνεύμα της εποχής, αλλα όπως συμβαίνει με τα σημαντικά κείμενα όχι μόνο για το πνεύμα της εποχής. Επάξια, λοιπόν, τιμήθηκε για το βιβλίο αυτό με το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ το 2018.
Γιάννης Παπαδόπουλος, The Books' Journal

Ο Φίλος, που τρύπησε το ταβάνι των προσωπικών μου προσδοκιών, είναι από εκείνα τα ελάχιστα βιβλία που μπορούν να ικανοποιήσουν το σύνολο του αναγνωστικού κοινού. Για το βιβλίο αυτό η Νιούνεζ έλαβε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας ΗΠΑ το 2018, ενώ είναι το πρώτο βιβλίο της συγγραφέως που μεταφράζεται στα ελληνικά. 
Γιάννης Καλογερόπουλος, No14Me

Το βιβλίο της Νιούνεζ έχει να κάνει με τα σκυλιά και τα βιβλία, με τη φιλία και την αγάπη, με την αμερικανική κοινωνία που συνεχώς αλλάζει και συντηρητικοποιείται, με το συγγραφικό σινάφι, που μοιάζει τόσο μα τόσο για όποια χώρα κι αν μιλάμε. Μετά την αυτοκτονία του φίλου της, μεγάλη και μόνη, η ηρωίδα αναρωτιέται αν ήταν ερωτευμένη μαζί του. Σίγουρα πάντως είναι ερωτευμένη με τον σκύλο. Και με τη λογοτεχνία, που περνάει από τις σελίδες της σαν να ζει και να ανασαίναει μόνο για αυτή, η ζωή της να ταυτίζεται με τα βιβλία, αβίαστα μιλάει για Φλομπέρ, Ρίλκε, Μπέκετ, Κλάιστ, Γουλφ, Σέξτον, Μόρισον, Αλεξίεβιτς κ.ά. 
Κατερίνα Μαλακατέ, Διαβάζοντας

Δεν είναι εύκολο να διαβάσεις ένα βιβλίο για το πένθος. Ειδικά αν πρόκειται για την αυτοκτονία ενός αγαπημένου φίλου. Όμως η συγγραφέας του βιβλίου κατάφερε μέσα από τη δική της ιστορία να σε αγκιστρώσει στις λέξεις και να μην μπορείς να κάνεις αλλιώς, παρά μόνο να συνεχίσεις την ανάγνωση σχεδόν απνευστί. 
Κυριακή Μπεϊόγλου, Νησίδες, Εφημερίδα των Συντακτών

Ένα ευθύ, ρεαλιστικό, ειλικρινές, εξομολογητικό, συγκινητικό (ενίοτε σπαρακτικό) αλλά και χιουμοριστικό μυθιστόρημα βαθιάς πρωτοτυπίας, σοφά γραμμένο, με ένα κεφάλαιο (το ενδέκατο) σεμινάριο δημιουργικής γραφής από μόνο του. [...] Οι φίλοι των σκύλων θα ξετρελαθούν με το βιβλίο, αυτό είναι δεδομένο, αλλά οι συγγραφείς και όσοι ασχολούνται έστω και περιφερειακά με τη συγγραφή θα το ερωτευτούν – κάποιοι από αυτούς, όμως, θα το μισήσουν κιόλας. Γιατί η Νιούνεζ μιλά με μεγάλη ειλικρίνεια για το γράψιμο, κι όταν μιλάς με μεγάλη ειλικρίνεια για το γράψιμο, για τους λόγους που οδηγούν κάποιον σ’ αυτό, για τις αναποδιές της δουλειάς, για τις ματαιώσεις, για τη δυστυχία της, και βέβαια για την προφανή αναγκαιότητα της διδασκαλίας της, θα πεις και πράγματα που δεν θα αρέσουν σε κάποιους. 
Κυριάκος Αθανασιάδης, Bookpress

Ποια είναι η μαγεία στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα το οποίο ισορροπεί ανάμεσα στη λογοτεχνία και τη δοκιμιακή γραφή και έχει κεντρίσει την προσοχή όπου έχει κυκλοφορήσει; Η ιστορία του είναι σκόπιμα διφορούμενη. Αρκετοί είναι οι φίλοι που αναφέρονται στις σελίδες του, αλλά τρεις είναι οι σημαντικοί: η ανώνυμη αφηγήτρια, ο ανώνυμος λογοτεχνικός μέντοράς της και ένας σκύλος. Η αφήγηση προσπαθεί να επεξεργαστεί τις αιτίες και τις συνέπειες της αυτοκτονίας του μέντορα μέσα από τη συγγραφή μιας εκτεταμένης, γεμάτης «ενοχές» επιστολής της πρωταγωνίστριας-αφηγήτριας προς αυτόν. […] Η Νιούνεζ μετατρέπει επιδέξια αυτή την απλή και δυνητικά αστεία ιστορία σε έναν συγκινητικό, διεισδυτικό στοχασμό γύρω από την απώλεια, το πένθος, τη μνήμη, του τι σημαίνει να είσαι σήμερα συγγραφέας και για διάφορες μορφές αγάπης και φιλίας, συμπεριλαμβανομένων και αυτής μεταξύ ανθρώπων και κατοικίδιων. 
Δήμητρα Ρούμπουλα, Ο Αναγνώστης