Σονέτα

Τα “Σονέτα” δημοσιεύτηκαν το 1609 και ήταν τα τελευταία μη δραματικά έργα του Σαίξπηρ που εκδόθηκαν. Οι μελετητές δεν είναι βέβαιοι για το πότε γράφτηκε το καθένα από τα 154 σονέτα, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Σαίξπηρ έγραφε σονέτα σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του για ένα ιδιωτικό αναγνωστικό κοινό. Σύμφωνα με κάποιους αναλυτές ο Σαίξπηρ σχεδίαζε να εκδώσει δύο αντίθετες σειρές: μία για την ανεξέλεγκτη επιθυμία για μία παντρεμένη γυναίκα και μία για την πολύπλοκη αγάπη για ένα νεαρό άντρα. Παραμένει ασαφές αν τα στοιχεία αυτά αντιπροσωπεύουν πραγματικά άτομα ή αν το συγγραφικό “εγώ” με το οποίο απευθύνεται σ’ αυτούς αντιπροσωπεύει τον ίδιο τον Σαίξπηρ. Πάντως η έκδοση του 1609 αφιερώθηκε σε κάποιον κύριο “W. H.”, ο οποίος πιστώνεται ως “ο μόνος γεννήτορας” των ποιημάτων.

Δεν είναι γνωστό αν αυτό γράφτηκε από τον ίδιο τον Σαίξπηρ ή από τον εκδότη, του οποίου τα αρχικά εμφανίζονται στο κάτω μέρος της σελίδας όπου γράφτηκε η αφιέρωση. Επίσης δεν είναι γνωστό ούτε ποιος ήτανε ο κύριος W. H., παρά τις πολυάριθμες θεωρίες, ούτε αν ο Σαίξπηρ είχε δώσει την άδεια του για τη δημοσίευση των σονέτων. Οι κριτικοί επαινούν τα Σονέτα ως μία βαθιά περισυλλογή σχετικά με τη φύση του έρωτα, το ερωτικό πάθος, το θάνατο και το χρόνο.

“Τα 154 σονέτα είναι σπουδαία λυρικά ποιήματα, αριστοτεχνικοί πειραματισμοί στο είδος, τη δομή και τη γλώσσα. Το ύφος είναι υψηλό, με έντονη μεταφορικότητα, ύφος κεκοσμημένo. Ο βηματισμός τους γοργός, σαν τον ακατάβλητο χρόνο που τρέχει μες στους στίχους, “never-resting Time”. Αλληλουχίες εικόνων, γραμματικά, συντακτικά και ρητορικά τεχνάσματα, στριφνά και διπλά νοήματα, τονισμοί της φωνής και λεπτοί υπαινιγμοί, νεολογισμοί, αιφνίδιες μετατοπίσεις από το πάθος στην ειρωνεία, λεξιλόγιο διαφορετικό σε κάθε σονέτο (νομικό, οικονομικό, ιατρικό, θεολογικό), όλα αποκαλύπτουν τη σκληρή εργασία και βεβαιώνουν πως κανένας σχολιασμός δεν μπορεί να συλλάβει τον ρητορικό και εκφραστικό ίλιγγο των ποιημάτων, τα τόσα επιτεύγματα στο χειρισμό της γλώσσας.”

Κάθε απόδοση των Σονέτων αποτελεί μεταφραστικό άθλο. Ο Ερρίκος Σοφράς, γνωστός για τις εξαιρετικές ποιητικές μεταφράσεις, αποδίδει με μεγάλη μαεστρία 24 σαιξπηρικά σονέτα, πλαισιώνοντάς τα με ένα σημείωμα στο οποίο επεξηγεί τη συνολική δομή του έργου, τα θέματα και τις τεχνικές του.

Μοιάζει χειμώνας ο καιρός μακριά από σένα,
Του χρόνου που γοργά περνά, χαρά μου μόνη!
Τι σκοτεινιά έχω νιώσει! όλα παγωμένα.
Τι γύμνια του Δεκέμβρη! καθετί ερημώνει.
Μα ήταν θέρος σα χωρίσαμε οι δύο,
Και γόνιμο φθινόπωρο, καρπούς που κάνει,
Εντός του είχε της άνοιξης λάγνο φορτίο,
Σα μήτρα χήρα που έχει ο κύρης της πεθάνει.
Για μένα όλη αυτή η σοδειά κι η ευεργεσία,
Ελπίδα ορφανού, καρπός χωρίς πατέρα·
Το θέρος είναι στη δική σου υπηρεσία,
Κι αν λείπεις, τα πουλιά σωπαίνουν στον αέρα·
Κι αν κελαηδήσουνε, η αρμονία θλιμμένη,
Η φυλλωσιά χλωμή, χειμώνα λες προσμένει.
(Σονέτο 97)