Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας

Βουτηγμένη στο μπλε μελάνι της εφηβείας, η πένα της Φλερ Γιέγκυ μοιάζει με τη γλυφίδα του χαράκτη : Απεικονίζει τις ρίζες, τα κλαδιά και τα κλωναράκια του δέντρου της τρέλας που φυτρώνει στην εξαίσια απομόνωση του μικρού ελβετικού κήπου της γνώσης και φουντώνει τόσο που σκιάζει οποιαδήποτε προοπτική. Εξαιρετική πρόζα. Η ανάγνωσή του διαρκεί περίπου τέσσερις ώρες. Η ανάμνησή του διαρκεί όσο και για τη συγγραφέα : όλη τη ζωή.

– JOSEPH BRODSKY

Βρίσκομαι μπροστά στο σχολικό κτίριο. Δύο γυναίκες κάθονται σ’ ένα παγκάκι. Τις χαιρέτησα μ’ ένα κούνημα του κεφαλιού. Δεν απάντησαν. Άνοιξα την πόρτα. Μια γυναίκα καθισμένη μπροστά σ’ ένα τραπέζι. Μια άλλη όρθια. Με ρωτάει τι θέλω. Ζήτησα να μάθω για το οικοτροφείο. Ανέφερα καθαρά το όνομα. Δεν το έχει ξανακούσει. Εδώ στο Τόυφεν ; Sind Sie sicher ? Με κοιτάζει με βλέμμα ερευνητικό και μοχθηρό. Φυσικά και ήμουν βέβαιη. Είχα ζήσει εδώ. Για μια στιγμή η απάντησή μου μου φάνηκε ανούσια. Με συμβουλεύει να πάω στο Ζανκτ Γκάλλεν. Εκεί υπάρχουν πολλά σχολεία. Επανέλαβα άλλη μια φορά το όνομα του οικοτροφείου. Λάθος κάνετε, είπε. Ζήτησα συγγνώμη. Αυτό εδώ το κτίριο, είπε, είναι κλινική για τυφλούς. Αυτό είναι τώρα. Μια κλινική για τυφλούς.

ENΑ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ ΘΗΛΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΒΕΤΙΑ, στο Άππεντσελ.

Μια ατμόσφαιρα ειδυλλίου και αιχμαλωσίας. Έρχεται μια «καινούργια», με μάτια αυστηρά και μαλλιά ολόισια σαν λεπίδια· τέλεια, σαν να έχει γνωρίσει ήδη τα πάντα στη ζωή. Γοητευμένη από αυτή τη μορφή, η αφηγήτρια ανακαλύπτει το εύθραυστο όριο ανάμεσα στην τελειότητα και στην τρέλα.

Με φόντο τη μεταπολεμική Ελβετία, το απόκοσμα όμορφο μυθιστόρημα της Φλερ Γιέγκυ ξεκινάει απλά και μάλλον αθώα : «Στα δεκατέσσερά μου χρόνια, ήμουν εσωτερική σ’ ένα οικοτροφείο στο Άππεντσελ». Ωστόσο δεν υπάρχει τίποτα αληθινά απλό η αθώο εδώ. Με την παρορμητικότητα μιας αδίστακτης νεαρής Εύας, η αφηγήτρια περιγράφει τη ζωή της ως αιχμάλωτης του σχολείου και τις προσπάθειές της να κερδίσει την αγάπη της φαινομενικά τέλειας νεοφερμένης μαθήτριας, της Φρεντερίκ. Καθώς μελετάει το σχέδιό της, και παράλληλα τη φύση του αυτοέλεγχου και της τρέλας, το μυθιστόρημα φορτίζεται με μία αόριστα απειλητική ενέργεια.

Μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες, το βιβλίο I beati anni del castigo, όπως είναι ο ιταλικός του τίτλος, κέρδισε το Βραβείο Bagutta 1990 και το Ειδικό Βραβείο Rapallo 1990.

Στα δεκατέσσερά μου, ήμουν εσωτερική σ’ ένα οικοτροφείο στο Άππεντσελ. Στα μέρη όπου ο Ρόμπερτ Βάλζερ έκανε πολλούς περιπάτους, τον καιρό που βρισκόταν στο φρενοκομείο, στο Χέριζαου, όχι πολύ μακριά από το δικό μας ίδρυμα. Πέθανε μέσα στο χιόνι. Υπάρχουν φωτογραφίες που δείχνουν τις πατημασιές του και τη θέση του κορμιού του στο χιόνι. Εμείς δεν γνωρίζαμε τον συγγραφέα. Ούτε καν η φιλόλογός μας δεν τον γνώριζε. Καμιά φορά σκέφτομαι πως είναι ωραίο να πεθαίνεις έτσι, μετά από έναν περίπατο, να σωριάζεσαι μέσα σ’ έναν φυσικό τάφο, μέσα στο χιόνι του Άππεντσελ, μετά από τριάντα σχεδόν χρόνια φρενοκομείου, στο Χέριζαου. Είναι πραγματικά κρίμα που δεν γνωρίζαμε την ύπαρξη του Βάλζερ, θα κόβαμε ένα λουλούδι για εκείνον. Και ο Καντ άλλωστε, προτού πεθάνει, ένιωσε συγκίνηση, όταν κάποια άγνωστη του πρόσφερε ένα ρόδο. Στο Άππεντσελ δεν μπορεί κανείς παρά να κάνει περιπάτους. Αν κοιτάξεις τα μικρά παράθυρα με τα λευκά πλαίσια και τα ολοζώντανα, φανταχτερά λουλούδια στα περβάζια, νιώθεις μια τροπική αποτελμάτωση, μια παρεμποδισμένη ανάπτυξη, έχεις την αίσθηση πως εκεί μέσα συμβαίνει κάτι γαλήνια ζοφερό και κάπως αρρωστημένο. Η Αρκαδία της αρρώστιας. Εκεί, μέσα σε όλη αυτή τη φωτεινότητα, φαίνεται πως υπάρχει μια ειδυλλιακή γαλήνη θανάτου. Μια πανδαισία ασβέστη και λουλουδιών. Έξω από τα παράθυρα το τοπίο σε καλεί, δεν πρόκειται για οφθαλμαπάτη, αλλά για Zwang, όπως λέγαμε στο σχολείο, για ψυχαναγκασμό.