Η πολιτική εξέλιξη της νεότερης Ευρώπης

Στα τέλη του 20ού αιώνα πολλοί πίστεψαν ότι οι μακραίωνες συγκρούσεις που είχαν σημαδέψει τη νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία ―με εμβληματικότερη απ’ όλες τη σύγκρουση μεταξύ δημοκρατικών και αντιδημοκρατικών καθεστώτων― είχαν πλέον λήξει οριστικά. Ζούσαμε, υποτίθεται, «το τέλος της ιστορίας»: το θρίαμβο της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Δύο δεκαετίες αργότερα, η εποχή αυτή φαντάζει ήδη μακρινό παρελθόν. Η δημοκρατία στην Ευρώπη συναντά βαθύτατη αμφισβήτηση ― κι αυτό όχι μόνο στις νεοσύστατες δημοκρατικές πολιτείες, αλλά και στα παραδοσιακά προπύργιά της.

Το ξάφνιασμα που συνήθως προκαλεί το φαινόμενο αυτό οφείλεται στην ελλιπή κατανόηση της πραγματικής πολιτικής εξέλιξης της νεότερης Ευρώπης, υποστηρίζει η Σέρι Μπέρμαν, καθηγήτρια πολιτικής επιστήμης στο Κολλέγιο Μπάρναρντ του Πανεπιστήμιου Κολούμπια. Σχεδόν όλα τα δημοκρατικά κινήματα στην Ευρώπη αρχικά απέτυχαν, είτε καταρρέοντας κάτω απ’ το ίδιο τους το βάρος είτε υποκύπτοντας στις δυνάμεις της αντίδρασης και στην αποστασία των αρχικών τους συμμάχων. Η δημοκρατία υπήρξε σχεδόν πάντα εύθραυστη και απειλούμενη, γιατί η ίδια είναι από τη φύση της μια δύναμη απειλητική, ανατρεπτική, πολεμική.

Από τους αγγλικούς εμφυλίους πολέμους τον 17ο αιώνα και τη Γαλλική Επανάσταση ενάντια στο Παλαιό Καθεστώς, στις αποτυχημένες επαναστάσεις του 1848, την κατάρρευση των μεγάλων αυτοκρατοριών και το σχηματισμό των νεότερων ευρωπαϊκών κρατών, εν συνεχεία στην άνοδο του εθνικισμού και του κομμουνισμού και τη σχεδόν πλήρη ήττα της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, ώς τον Β ́ Παγκόσμιο Πόλεμο ―τον μεγάλο ευρωπαϊκό εμφύλιο― και την πολιτική τάξη που διαμορφώθηκε σαν επακόλουθό του, το βιβλίο φτάνει μέχρι την πτώση των δικτατοριών της νότιας Ευρώπης και των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, προσφέροντας όχι μόνο ένα εντυπωσιακό πανόραμα που τακτοποιεί και οριοθετεί τη χαώδη πολιτική ιστορία της νεότερης Ευρώπης, αλλά και μια διεισδυτική ερμηνεία του αντιδημοκρατικού ρεύματος που δείχνει σήμερα τα δόντια του.