Ελ-Ντάμπα

Εκατόν τριάντα ένα λυτά κομματάκια χαρτί, πυκνογραμμένα στις δύο όψεις τους και συστηματικά αριθμημένα, έφερε μαζί του από την Ελ-Ντάμπα ο γλύπτης Κλέαρχος Λουκόπουλος (1906–1995). Αυτά τα υλικά μέσα μπόρεσε να εξασφαλίσει και αυτά χρησιμοποίησε για να «κλειδώσει» τη μνήμη με λέξεις στη διάρκεια της κράτησής του στο βρετανικό «381 Στρατόπεδο Αιχμαλώτων Πολέμου». Βιώματα, σκέψεις, αναδρομές και ερωτήματα, πρόσωπα και γεγονότα, όλα όσα καθόρισαν τη ζωή του στο πρώτο τρίμηνο του 1945 και τη συνέδεσαν με τις τύχες των 8.000 περίπου κρατουμένων που μεταφέρθηκαν στην Ελ-Ντάμπα τις μέρες της «μάχης της Αθήνας», αποτυπώνονταν μέρα τη μέρα στο χαρτί.

Χάρη στην απόφαση που πήρε ο γιος του καλλιτέχνη να αναθέσει την έκδοση στο ΜΙΕΤ, το ημερολόγιο γίνεται πλέον ορατό στη δημόσια σφαίρα και εντάσσεται στην ευρύτερη συζήτηση για την ιστορία και την ιστοριογραφία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, των Δεκεμβριανών και της εμφύλιας σύγκρουσης στην Ελλάδα. Ψηφίδα πολύτιμη στην ιστορική έρευνα, η μαρτυρία αυτή διαβάζεται σε πολλαπλά επίπεδα: Πρόκειται κατ’ αρχάς για έναν «εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό» που αφήνει να διαφανούν οι ευαισθησίες ενός πνευματικού ανθρώπου μπροστά στις έκτακτες συνθήκες. Σε ένα δεύτερο επίπεδο αποτελεί μια ζωντανή καταγραφή της ανθρώπινης εμπειρίας μέσα στο στρατόπεδο κράτησης. 

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι ανασύρει από τη λήθη και αποκαθιστά στη συλλογική συνείδηση ένα κρίσιμο ιστορικό γεγονός, αναδεικνύοντας τη συνάφεια του προσωπικού βιώματος με την κοινή ιστορική μοίρα.