Βιογραφία μιας αυτοκρατορίας

Μέσα από το φακό της «μικροϊστορίας» ενός Φαναριώτη, του Στέφανου Βογορίδη, που έμεινε πιστός στον σουλτάνο (παρότι ο αδερφός του υπήρξε ένθερμος οπαδός της ελληνικής επανάστασης και επιστήθιος φίλος του Κοραή), το βιβλίο ανιχνεύει τη «μεγάλη», συναρπαστική και από πολλές απόψεις άγνωστη ιστορία της φαναριώτικης κοινότητας –μιας από τις πιο προβεβλημένες και πιο ιδιότυπες ελίτ των Βαλκανίων– σκιαγραφώντας τα ευρύτατα δίκτυα, υπεράνω εθνοτικών, θρησκευτικών και θεσμικών συνόρων, στα οποία κινήθηκε.

Ρίχνει έτσι νέο φως στην κρίση και τη μεταβολή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις αρχές του 19ου αιώνα, μια κρίσιμη περίοδο που σηματοδοτεί τις παραμονές των δυτικότροπων μεταρρυθμίσεων του Τανζιμάτ και τις απαρχές τριών διακριτών ιστοριών: του εθνικισμού στα Βαλκάνια, του αυτοκρατορικού εκσυγχρονισμού στην Κωνσταντινούπολη και της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στη Μέση Ανατολή. Το αποτέλεσμα είναι μια ευρέος φάσματος ανάλυση της διακυβέρνησης ως ζωντανής εμπειρίας σε μια ιστορική στιγμή κατά την οποία φαίνεται να απουσίαζε ένα σαφές σχέδιο εξουσίας.

«Η εξέταση της ζωής ενός συγκεκριμένου ατόμου, μιας πόλης ή ενός θεσμού σ’ ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα δεν μπορεί παρά να θέσει σε δοκιμασία τις γενικές θεωρίες που έχουν τόσο καιρό χαρακτηρίσει τη διδασκαλία και τη συγγραφή της οθωμανικής ιστορίας. Αυτό ακριβώς κάνει η Χριστίνα Φίλιου με τη ρηξικέλευθη μελέτη της για τους Φαναριώτες. Εστιάζοντας στη ζωή ενός ατόμου, του Στέφανου Βογορίδη, καταλήγει να αναθεωρήσει μεγάλο μέρος των καθιερωμένων απόψεων γύρω από μια περίοδο μετασχηματισμών της οθωμανικής ιστορίας, το πρώτο μισό του “μακρού 19ου αιώνα” … Πρόκειται αναμφίβολα για μια εξαίρετη, πρωτοποριακή εργασία, όχι μόνο βασικό σημείο αναφοράς για κάθε περαιτέρω μελέτη των Φαναριωτών, αλλά και προαπαιτούμενο για κάθε ιστορικό της ύστερης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των διάδοχων κρατών της στα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή.»

Δημήτρης Καστρίτσης, International Journal of Turkish Studies

«Γιος ζωέμπορου, ο Στέφανος Βογορίδης έφτασε τελικά σε θέση μεγάλης επιρροής ως διαμεσολαβητής ανάμεσα στην Υψηλή Πύλη και τους Δυτικούς διπλωμάτες, τόσο που έλαβε το προσωνύμιο “Ταλεϋράνδος της Ανατολής” … Ο Βογορίδης έχει συνήθως εκληφθεί απλοϊκά ως ένας από τους “κακούς” της οθωμανικής ιστορίας, που πόνταρε στο λάθος άλογο, μην μπορώντας να αντιληφθεί την αναπόφευκτη οθωμανική παρακμή και την ανάδυση των εθνικών κρατών … Η μέθοδος της Φίλιου, να εναλλάσσει επεισόδια (βινιέτες) από τη ζωή του με μια γενικότερη πολιτική αφήγηση ή κοινωνική ανάλυση, επιτρέπει στον αναγνώστη να δει τα πράγματα με άλλα μάτια.»

Dr Alex Drace-Francis, University of Amsterdam

«Η υβριδική προνομιακή σκοπιά της Φίλιου, βασισμένη σε τεκμήρια προσωπικής ζωής και αρχειακές πηγές γραμμένες στα οθωμανικά τουρκικά, τα ελληνικά, τα γαλλικά και τα αγγλικά, αποκαλύπτει τη διάχυση της οθωμανικής διακυβέρνησης σε πολλές επίσημες και ανεπίσημες σφαίρες επιρροής. Έτσι η αναθεωρητική της προσέγγιση αμφισβητεί το δυισμό κράτους και κοινωνίας, διερευνώντας “πώς θεσμοί, δίκτυα και ατομικές προσωπικότητες που λειτουργούσαν στο εσωτερικό του κράτους διαμορφώνονταν από δυνάμεις και ιδέες εκτός του επίσημου κρατικού μηχανισμού” ... Οι ματιές στη ζωή του Στέφανου Βογορίδη φωτίζουν τις πολιτικές, πολιτισμικές και κοινωνικές μεταβολές των οθωμανικών πολιτικών πραγμάτων.» 

Anne Azize Fatma Çakir, Insight Turkey

Διαβάστε ένα απόσπασμα