Άρμαντ Β.

Προκειμένου να μη βγει από το χρυσό του κλουβί, τη γλωσσική φυλακή του, το λαμπρό του παλάτι στην άμμο, ο εξηντατριάχρονος Νορβηγός διπλωμάτης Άρμαντ Β. είναι πρόθυμος να προσπεράσει τα πάντα: το παρελθόν του, τον παλιό φίλο και συμφοιτητή Πάουλ Μπούερ, τις ιδέες του, τις γυναίκες που αγάπησε, τον ίδιο του τον γιο. Υπάρχει όμως ένα αντίτιμο σε αυτό, κι ο Άρμαντ οφείλει να το πληρώσει. Είναι η περίσκεψη, η παραδοχή της ήττας, η βουβή διαμαρτυρία. Αλλά και κάτι περισσότερο: Όσο οδυνηρό κι αν είναι να συμβιβάζεσαι, τίποτα δεν είναι πιο σκληρό από το να έχεις κρεμάσει το κλειδί της φυλακής ψηλά για να σου είναι αδύνατον να το φτάσεις.

Γραμμένο υπό τη μορφή υποσημειώσεων σε ένα άγραφο μυθιστόρημα, το βραβευμένο βιβλίο του Νταγκ Σούλστα ψάχνει μέσα στα θραύσματα της ζωής τις στιγμές εκείνες που μπορούν να καθορίσουν τα πάντα.

ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΓΡΑΨΑΝ:

Άρμαντ Β. - Dag Solstad
Ο Σούλστα, γνώριμος ήδη στο ελληνικό κοινό από το εξαιρετικό Αιδημοσύνη και αξιοπρέπεια, ορίζει την ποιητική και την παιγνιώδη διάθεση του νέου εγχειρήματός του, ως προς τη μορφή και το περιεχόμενό του, στην υποσημείωση μιας υποσημείωσης: «Το μυθιστόρημα αυτό, που είναι το σύνολο των υποσημειώσεων του αρχικού μυθιστορήματος, το οποίο αρχικό είναι αόρατο επειδή ο συγγραφέας αρνήθηκε να ασχοληθεί μαζί του και να το κάνει δικό του, έχει θέμα τον Άρμαντ Β., κι αυτό είναι αδιαμφισβήτητο». Το «αδιαμφισβήτητο» λειτουργεί εξόχως αντιστικτικά ως απόλυτη βεβαιότητα σ' ένα πλαίσιο εξαρχής αιρετικό και πειραματικό, που όμως σε καμία περίπτωση, και εδώ έγκειται η συγγραφική ευφυΐα, δεν αιωρείται ασαφές και εκτός ελέγχου. Κάθε αφηγηματικό εύρημα οφείλει αρχικά να δικαιολογεί την επιλογή του και ακολούθως τη χρησιμότητά του. Στην περίπτωσή μας, ο αφηγητής‒συγγραφέας γράφει ένα μυθιστόρημα υπό τη μορφή υποσημειώσεων ενός μυθιστορήματος που αρνήθηκε να γράψει ξέροντας πως δεν θα μπορούσε να τα καταφέρει, όχι τουλάχιστον σύμφωνα με τις δικές του, αυστηρές προδιαγραφές, μη μπορώντας όμως ταυτόχρονα να απεγκλωβιστεί ούτε από την ιστορία του Άρμαντ, ούτε και από τις σκέψεις γύρω από το μέλλον του ίδιου ως συγγραφέα.

   https://no14me.blogspot.com, 12.7.2021

Υποσημειώσεις για το ανείπωτο
Ο Σούλστα, γνώριμος ήδη στο ελληνικό κοινό από το εξαιρετικό Αιδημοσύνη και αξιοπρέπεια, ορίζει την ποιητική και την παιγνιώδη διάθεση του νέου εγχειρήματός του, ως προς τη μορφή και το περιεχόμενό του, στην υποσημείωση μιας υποσημείωσης: «Το μυθιστόρημα αυτό, που είναι το σύνολο των υποσημειώσεων του αρχικού μυθιστορήματος, το οποίο αρχικό είναι αόρατο επειδή ο συγγραφέας αρνήθηκε να ασχοληθεί μαζί του και να το κάνει δικό του, έχει θέμα τον Αρμαντ Β., κι αυτό είναι αδιαμφισβήτητο». Το «αδιαμφισβήτητο» λειτουργεί εξόχως αντιστικτικά ως απόλυτη βεβαιότητα σ’ ένα πλαίσιο εξαρχής αιρετικό και πειραματικό, που όμως σε καμία περίπτωση, και εδώ έγκειται η συγγραφική ευφυΐα, δεν αιωρείται ασαφές και εκτός ελέγχου. Κάθε αφηγηματικό εύρημα οφείλει αρχικά να δικαιολογεί την επιλογή του και ακολούθως τη χρησιμότητά του. Στην περίπτωσή μας, ο αφηγητής-συγγραφέας γράφει ένα μυθιστόρημα υπό τη μορφή υποσημειώσεων ενός μυθιστορήματος που αρνήθηκε να γράψει ξέροντας πως δεν θα μπορούσε να τα καταφέρει, όχι τουλάχιστον σύμφωνα με τις δικές του, αυστηρές προδιαγραφές, μη μπορώντας όμως ταυτόχρονα να απεγκλωβιστεί ούτε από την ιστορία του Αρμαντ, ούτε και από τις σκέψεις γύρω από το μέλλον του ίδιου ως συγγραφέα.

   Γιάννης Καλογερόπουλος, www.efsyn.gr, 23.5.2021

Ένα μυθιστόρημα γραμμένο εξ ολοκλήρου σε υποσημειώσεις είναι ο Άρμαντ Β., του Νορβηγού Νταγκ Σούλστα, του πολυβραβευμένου συγγραφέα που θεωρείται από τους κορυφαίους της χώρας του και έχει μεταφραστεί σε πάνω από είκοσι γλώσσες.
Ο Άρμαντ του τίτλου είναι νορβηγός διπλωμάτης. Πρώην αριστερός και «άνθρωπος με χαλαρή εθνική συνείδηση», που σε μια άσκηση προσωπικού κυνισμού γίνεται διπλωμάτης και υποστηρίζει πράγματα που καταδίκαζε στο παρελθόν (ενώ αναρωτιέται πάντα αν μπορεί κανείς να ξεφύγει από την εξουσία και «από την πραγματικότητα», καθώς «ακούει τους διαδηλωτές να φωνάζουν τα λόγια που κρύβονται στην ψυχή του»). Τη ζωή του σημαδεύει η δύσκολη σχέση με τον γιο του, που αποφασίζει να καταταχτεί στον στρατό [για «να πνίξει στο αίμα (…) κάθε προσπάθεια αλλαγής των δομών του ίδιου του συστήματος, αντικαθιστώντας την ελευθερία με την ανελευθερία»].

   Κώστας Αθανασίου, www.epohi.gr, 9.5.2021

Υποθέτοντας την πραγματικότητα
Ο ιδιοφυής Νορβηγός συγγραφέας Νταγκ Σούλστα έγραψε ένα βιβλίο αποτελούμενο από τις υποσημειώσεις ενός μυθιστορήματος που δεν υπάρχει – και είναι υπέροχο.
Για τους περισσότερους αναγνώστες, μια υποσημείωση αποτελεί συνήθως λεπτομέρεια, ενίοτε κάπως χρήσιμη ή ακόμα και απαραίτητη (πώς να διαβάσει κάποιος Μπόρχες χωρίς υποσημειώσεις, για παράδειγμα), ίσως πάλι και λίγο κουραστική, από τη στιγμή που διακόπτει τη ροή του διαβάσματος. Από την πλευρά των δημιουργών βέβαια κάποιες πολύ λίγες φορές η υποσημείωση είναι κάτι περισσότερο, μια δυνατότητα, μέρος της ιστορίας – ορισμένες μοιάζει με κάποιου είδους αφηγηματικό φετίχ. Ο Ναμπόκοφ και ο Γουάλας είναι ίσως τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα συγγραφέων που πειραματίστηκαν με την υποσημείωση, ακόμα ο Κρασναχορκάι ή ο Τζούνο Ντίαζ, αλλά εν προκειμένω, συζητώντας εδώ για τον Νορβηγό συγγραφέα Νταγκ Σούλστα (γνωστό στη χώρα μας από το θαυμάσιο «Αιδημοσύνη και αξιοπρέπεια»), έχουμε κάτι πραγματικά σπάνιο: ένα μυθιστόρημα που αποτελείται μόνο από υποσημειώσεις. Ακούγεται λίγο ακραίο, ίσως και περιττά προκλητικό.

   Αθως Δημουλάς, www.kathimerini.gr, 8.5.2021